Kisah Nusa Penida secara ekpliset
terangkum dalam ”Lontar Dukuh Jumpungan”, dengan ukuran panjang 40 Cm, lebar 3,5 Cm, jumlah lontar : 19
lembar, asal lontar dari Grya Banjar, Buleleng yang disalin Oleh A. A. Ngr. K. Suweda. Terjemahan bebasnya
sebagai berikut:
Diawali dengan ”Om Awighnamastu”, dengan
menceriterakan kisah Bhagawan Kandana, yang berasal dari kompyang I Renggan namanya
I Dukuh Jumpungan memiliki istri bernama
Ni Puri. I Dukuh Jumpungan membuat saluran air loloan di Panida, beserta pengikut-pengikut yang lainnya mencari
tempat masing-masing untuk melangsungkan kehidupannya. I Gotra memohon kepada
para Dewa agar bukit Byah selalu berada dalam keselamatan dan tempat itu
menjadi angker. Permohonan tersebut mendapat Restu dari Ratu Gede Mecaling,
dengan syarat bahwa setian melakukan upakara di Besakih Tolangkir dan desa-desa, di kahyangan kabuyutan, itu wajib I Macaling
menciptakan keharmonisan, termasuk kehidupan manusa. Jika hal tersebut
dilanggar maka akan mendapatkan malapetaka.
Dalam keberadaannya di Nusa Penida dianughrahi pengikut, seperti; buta
kala dengen, dan beribu-ribu pakoti
koti jenis paran butan kalanya. Inilah pada awalnya bahwa; I Ratu Gde ring Pehed, Bhatara Gde tekaning
Jro Macaling. Jro Gde Macaling yang menyebabkan Nusa Penida menjadi angker.
Selanjutnya untuk menjaga keharmonisan Nusa Penida, hendaknya segala upakara
jangan dilupakan, terutama yang ditujukan kepada para Butakala, yang disebut
dalam pangastawa ma:
I
Bubam Plawam Kramatyam, Cakuplang Cakupling, sakweh Mutkalub Prasinglar
mamadamu, 3, . Mangde kita wus wruha ring titah I Macaling mwang polahnya, iki
pidartanya, aja sira ima ima, ring katatwanya, tucapa Jro Gde Macaling, tkaning
sasib kalima, lunga mareng nagara Badung, jumujug ring tpi siring Sanur inwang
kikisiking jagat Intaran, miring dening buta kabeh, maka ngaran I Papak cmeng,
I Bodel Basang, I Bukjikji tamah, Sang
Kulika, mwang I Susu Lambih, I Clepuk, Buta Wilis, I Buta Masoca Tunggal, I
Buta Antu Tunggal, I Kaimisaya nadah bol. Mwah IKala Api, I Kala Sliwah Bang,
Ireng mwah I Ptak, Wili, I Kala Ngabar Ngabar, brintik awaknya, injak pupu, I
kala Laweyan, Sang Anja Anja, I Kala Tangan Tangan, ika i juru rampak, I Kala
Tadah Rah, Sang Kala Cakra Bumi, Sang Kala Pasupati Bumi, sang Kala Pasupati
sastra, I Kala Byah, Sang Kala Lingkwan, Kala Ngiring, Kala Katmu, Sang Kala
Puma Idep, Sang Kala Undur Undur. Sang Kala Myang, demikian dijelaskaskan oleh Ratu Gde, Bhatara Gde, Jro Gde Macaling.
Diharapkan semua pengikut atau yang datang ke Nusa Penida menyesuaikan
diri dengan situasi di Nusa Penida, yang disebut dengan Pamatuh dengan pangastawa ma;
Om, Kita pamatuh tken I Macaling kala dewa sawadwana patuhkala sirep Bhatara di Nusa, kabeh pada siep. Puniki mantrane Ki Dukuh Jumpungan, sing tka pada patuh, 3. Ikas akna pamatuh iki. sapanta lakune mwang alas angker,dengan upakaranya; toya mwadah sibuh cmeng, samsam don tibah, bras kuning, sira take ider kiwa ing, 3, ma, Om kala sirep, pamatuh idewa di bukit Byah, Icang kala lingkung sing tka pada patuh ring awak sariranku, karang aeng pada patuh. Iti pamatuh, sa, ayam saliwah. Yan umah angker, karang angker, sa, toya siratang ider kiwa, ma, Om dungga maya-maya aku Sanghyang Maya, malindon aku ring kuwa, raksanaku tan katon, anunggang aku jaran badeng, angon ingon aku ambabi, aran aku Ni Marunggi, aku pangawak Dewane di Dalem, aku sakti, somah ku I Rangu pyanak Dewane di Puseh, mewasta I Prajeng, sing kapapag bya galang, Dewane di Dalem, sing kapapag bya galang, Dewane di Puseh ring awak sariranku sing tka pada leleng bungeng, tan pangucap. Puniki kompyang I Renggan istri kakung, ring alaning alis wayahnya istri kakung ring dada, ajine I Tenggan ring labung, tngen, I Ringgan ring kiwa, I Gotra ring ulun ati, I Tole ring nabi. Dewane di Jungutbatu ring iwadwara, Dewane di sanggah wastan dane ida istri mawasta Ni Wnas, Bhatara Guru Ida Citra wastan dane, gurun Bhatara, Bhatara Kandi wastan dane, ida istri Ni Sandi wastan dane, puniki kayangan I Citra nunas dewasa tken Bhatara Kandi. Punika aturan danene ayam putih ayungan, atur ing kompyang ida, atur ing I Dewa Bhatara Kandi Loka, ida mamaca manusa pada, gni rawana akeh aran ipun, masanding tali wangke
Om, Kita pamatuh tken I Macaling kala dewa sawadwana patuhkala sirep Bhatara di Nusa, kabeh pada siep. Puniki mantrane Ki Dukuh Jumpungan, sing tka pada patuh, 3. Ikas akna pamatuh iki. sapanta lakune mwang alas angker,dengan upakaranya; toya mwadah sibuh cmeng, samsam don tibah, bras kuning, sira take ider kiwa ing, 3, ma, Om kala sirep, pamatuh idewa di bukit Byah, Icang kala lingkung sing tka pada patuh ring awak sariranku, karang aeng pada patuh. Iti pamatuh, sa, ayam saliwah. Yan umah angker, karang angker, sa, toya siratang ider kiwa, ma, Om dungga maya-maya aku Sanghyang Maya, malindon aku ring kuwa, raksanaku tan katon, anunggang aku jaran badeng, angon ingon aku ambabi, aran aku Ni Marunggi, aku pangawak Dewane di Dalem, aku sakti, somah ku I Rangu pyanak Dewane di Puseh, mewasta I Prajeng, sing kapapag bya galang, Dewane di Dalem, sing kapapag bya galang, Dewane di Puseh ring awak sariranku sing tka pada leleng bungeng, tan pangucap. Puniki kompyang I Renggan istri kakung, ring alaning alis wayahnya istri kakung ring dada, ajine I Tenggan ring labung, tngen, I Ringgan ring kiwa, I Gotra ring ulun ati, I Tole ring nabi. Dewane di Jungutbatu ring iwadwara, Dewane di sanggah wastan dane ida istri mawasta Ni Wnas, Bhatara Guru Ida Citra wastan dane, gurun Bhatara, Bhatara Kandi wastan dane, ida istri Ni Sandi wastan dane, puniki kayangan I Citra nunas dewasa tken Bhatara Kandi. Punika aturan danene ayam putih ayungan, atur ing kompyang ida, atur ing I Dewa Bhatara Kandi Loka, ida mamaca manusa pada, gni rawana akeh aran ipun, masanding tali wangke
Mantram berikutnya, untuk menjaga
keharmonisan adalah; 0m Nilarung gtih
matmahan dadi macan, Ni Misawadana ari ari matmahan dadi babarong, Ni Woksirsa bayuning celenge.
Siratakna sareng ring toyane, ring sibuh cmenge, raris siratang ring pempatan
agung, punika panglepas Bhatara Kandi, istri kakung pamargine, matas ring yeh
kwa, sasantun jinah gung arta, 199. Malih, ma, Om gtih aroga banyeh, matmahan
dadi mong, Ni Guyang yeh nyom, mantra mandadi asu, Ni Lenda baya bayangan,
mantra anrati kaak aak dadi wong dolotog, matmahan dadi uled. I Gunasunda, I
Jaranguyang, I Leyak pamopokan, babai jajieg, jugel, bungkal, aja ko wani ring
aku, lunga muksah, saparanmu, yan ngong tka pendag ku tka nembah tka aku, apan
aku gurunmu sira ta duluranira kabeh ngraksa awaking isaka, guruning
Calonarang, sapanku nilah, ingsun wruh ring sira rencang I Lendi, Ki Gandi, Ni Garum, Ni Guyang, Ni Misawadana, sida kawruhan den ku, sapa gawenya
rumiring kira kira ginawe desti, ganawe bayani, nara mangsa, sapradoking uni
wruha ku ring mula tatwa nira, eka andaluh I Parna desti guna, kembang, leyak I
Purin papangan, tri ring ukir manadi rangda, sida aku wruha den ku ngulani
tatwa adnyana sandi, lah hi aku pundu punduten aswami, po, 3, gni alutan ring raganta kabeh. Winilehin walulang midring
panaranganya, tri ring ukir mandadi ptang dasa sida aku wruha denku mulani,
tatwa adnyana ku amaya lah aku punduten, eh swabawanmu, poma, 3. Sa, gni alutan
ring raganta kabeh swarga jalan mumuh nilahpa. Iti kaputusan I Calonarang ne
ring raganta mawisesa dahat, kawruhakna denta kabeh, ring raganta, swarga umah
kilape, ditu ada dwara wsi agung aluhur, sami tinatahan mas. Sanghyang
Pangundang Leyak magnah di dasarmunyine, adannyane I Mantra Mas, malih
Sanghyang Pangimpes Leyak magnah di muncuk rambute, adan nyai ne manyleping ne
maadan I Gunasunda, magnah di dasar kawahe, ya mahadan I Nyenghil, sing pupul
punah, magnah di pangantungan matane ya mangadakang kamangmang, ya dadi leyak
mtu aloning atine, I Surupa adan nyane, magnah ring gajih, mahadan ngagan ptak,
dalem nyane di pagantungan papusuhane, madan I Baburuga. I Balelor ing Bale
madan I Kukuldungkul, awake dewek madan I Lembana, ya pada sakti lwih wisesa,
susupan dewa ring durga, ring
tngahing sarira mawor bayu, munyin nyane heng, yan tka ring taneng bayu ika,
munyin nyane rerep, mdal bayune, munyin nyane pek, mulih bayune, munyin nyane
yak, sami munyin pangijeng adan jlemane mwani I Mangku Sabyan adane, luh I
Mangku Sudi, adan atmane mwani I Rina, adan atmane luh I Wati. Lyan ucapan
bunine samton danene I Gusti sane polih yasa ring alas camarane kalugrahan
antuk Ida Padanda Dwijendra sang mredihaken sawatek brahmana wangsane ring Bali
kauwus antuk ida Bhatra ring Dalem sari ida
Bhatara ring Puseh, nganugrahani I Gusti sareng samtone sami mraga buta
raja, magnahe malukat ring pura Rambutsiwi. Iki samtonan I Gusti sane pinih
duur, I Gusti Ngurah Tangkeb Langit, papatih dane, nga, sang buta tanggara,
sang buta swasti, sang buta swajnya, anne I Gusti Made Jlawung, papatih dane,
sang buta prajapati, sang buta bisana, I Gusti Nyoman Pangadangan, papatih
dane, ngam sang buta grebwang,
sang buta lisah, sang buta sundung, sang buta sodara, mwang anne I Gusti Luh
Darani, papatih dane, sang buta ayu ngamban nginte.
Pangastawa berikutnya ma,
adalah: Om wretym, 3, swatem, 3,
kawalayern, 3, drebih, hrang hrang, 3, Ang kayek, 3, Sri gem, 3, tatyeng, 3,
mahakyam pwa teng karam, Ih, 3, Uh, 3, Ab, 3, . Iti pamatuh tke I Macaling. 0m
pamatuh tkan I Macaling, kalah dewa sawadwane pauh, kala sirep, dewa di Nusa
kabeh pada sirep, apan aku mantran I Dukuh Jumpungan, aku angadakan Bhatara
Guru, sing tkan
pada patuh ring awak sariranku tka patuh, 3,. Pamatuh tkaning I Macaling. ma,
0m tka Dewa Ayu Gde Mas Mule I macaling, Gde I Macaling dewa sawadwane patuh,
kra sirep Bhatarane di Nusa kabeh pada sirep, ini mantranya Dukuh Jumpungan, sing tka pada sirep, pada patuh tka patuh,
3, . Mapatuh
ring I Macaling Om pamatuh durga maya aku
katon arahku anunggang jaran badeng, apan aku Sanghyang maya, mayam doh aku
ring gwa, muksa aku tan katon, anunggang jaran badeng, ingon ingon, i rare
angon, aku ambabanang kalimutan saijatanku, aranku I Marunggi, aku sakti tan
katungkulan, somah aku Sirep, pyanak dewane di Dalem aranku, I Maranggi, putun
dewane di Puseh, I mrajing, wastan dane, sing kapapag bragala dewane di Puseh,
ring awak sariranku, tka lengleng bungeng, tan pangucap. Puseh ring nabi, dalem
ring pupusuh. Pamatuh
tken I Macaling, 0m, sang mayadanawa
mangkin yang yang manugrahi hde mangugunin pakarangan akune, tan wnang sang
mayadanawa mawisesa, aja aja ta sira mangugunin pakaranganku mene, arane sang
mayadanawa, I Dewa Mayadanawa, aja sira mangugunin pakarangankune, apan
pakarangan jrone sampun telas, lah, poma, 3. Dewaratu poh jenggi, I dewa ngraksa
upas, hde manglaranin, ring anak sariranku, dewa ratu dewa Ulam agung, Idewa ngraksa upas, hda
manglaranin aku, poma, kedep asih mandi mantranku. Pamatuh I Maling, sa, Clibingkah ring
setrane, iti rarajahanya, Wang, Pang, I A tanem ring tanahe.
Om
pratya pratyamsatatutyem, baskantu surya prajatu, teka rasta sapteng karem,
surya wisesa manggalyem, jaya baskara wastawa, pranityonnyana bawah, sakweh
wisesanyam mindah nggalam, mapadyam Uh Ah, mungsyang raja gipatyam. Apang
kanten I Macaling, ma, Ih, Sinarwretengga
mas skar mas, aja winata, aja ko sangidan, apan aku Bhatara Sakti Gwa Lalawah
tka wruh akung ingkup, dilah padankune, mu rerep, 3, 0m wretyem, 3, Hrang
hring, 3, Ang kayek, Sri gem, tatwang, 3, mahakyem, pawateng karam, Tb, 3, Uh,
3, Ang, 3. Iki
sastra utama, yen ana gring grubug kne ctik, katawar denya, kna desti, dènya,
mwang babai denya, pjah, sa, lontar iki rajahanya, ( ) iki suratnya, iki
swaranya, Ang Ah, Om, Tlam, Ung, Tyam
Syang, 3, amatuh tken I Macaling.
Syang, 3, amatuh tken I Macaling.
Om pamatuh tkan I Macaling, sing tka pada
patuh, Om durgayaksa kangin patuh, kauh patuh, klod patuh, kaja patuh, tka
patuh 3. Iki truna kroda, makuweh plakonnya, kala grug, alas arker alah dennya,
pasih gentuh puma dennya, ngastawa dewane ring
samudra
asih lugraha dennya, sa, sabuk kasa mrajah kaya iki. sastranya, ( ) Om karatna, karemastu sagara ro rodra
ruh panyem jaladi yeka, stawasanyam ahyam, 3, sindung ryat, 3, ha ha, 3, uhuwam
dram yam, samudrawah, runyam, palaksoda, samudra dada swastawam. Iti tngeran
wong wisaya ngleyak mangda wruh sira ring wong wisamanya, wong ika undangan
kalaning wngi. ma, Ih sweng mas, tungtung ro mamuputang pancing sandireka sira
maka guruning leyak wise se sakti semwa
kasumeru babatane dening gandarwa pangambaktyaning leyak, wisesa, aruma den
jajawaning leyak kabeh, tka ingkup rawuh, 3, heham, 3, udep, 3, Ang Ah. Jnek.
Kawisesan. sa, mkek angkyan, ma, Sanghyang Luket gni saparenja ngrahang pwara
tan katon, ikang rat, mwang kita, dening kang leyak, kabeh, rehnya ambek,
angkyan idepang I Calonarang, mawak gleng dening man batise, talinin, tatlayahe
stem kawuh, 3, talin le kawahe walulang hut prakut kahap, 3, . Pamatuh I Macaling, tirta muncuk dapdap,
3, skar pucuk, 1, amed dening tri datu, 3, ileh, we mawadah sibuh cmeng tahap,
ma, Om gtih angroga dadi nyag, pjah sira ring banyu, dadi iba nyag, sah dadi
nanah, dadi tai, dadi wuyuh, mtu larane aja nu, tka muksah, ilang, tka waras
lara wignane, si anu, lah, poma, 3.
Seperti itu yang harus dilakukan jika
menginginkan keadaan manusia selalu dalam suatu harmonis di dunia ini. Agar
tetap melaksanakan bakti kepada para Dewa dan hormat kepada Butakala. Jika ada
binatang peliharaan, seperti: Sapi, kerbau yang terkena penyakit, dapat diberikan
obat melalui mantram. Om sira Mayadanawa, sira konya manguwagin pakarangan, gring, kami ne tan tnang sira
Mayadanawa ngrubuh ingaran danir desa
Mayadanawa makon mangugunin jrone sampi, kbo,
dan celeng. (Ki Buyut/ww).
No comments:
Post a Comment